Het Smals-model
Als model om de openbare sector te ondersteunen is Smals niet uniek. De voordelen van het model worden ook door andere overheden erkend en toegepast. Dat betekent daarom niet dat de aanpak bij een breed publiek gekend en begrepen is of dat de mechanismen gekend zijn waardoor Smals relevant geworden is voor een moderne overheid. Bij een eerste verkenning van het systeem kan al eens de vraag vallen of dit allemaal wel kan.
Als we rekening houden met de hierboven geschetste governance mechanismen en ook met het degelijke en professionele toezicht dat binnen de overheidsadministraties bestaat op de contracten die met Smals afgesloten worden, kan daar eigenlijk al geen twijfel over bestaan. Maar het is allicht nuttig om hier enkele ‘frequently asked questions’ toe te lichten.
Vrijstelling van BTW
We hebben het nog niet eerder gehad over de vrijstelling van BTW omdat we ons toegelegd hebben op de besparingen die intrinsiek zijn aan de werking van Smals. Het is inderdaad zo dat Smals als ‘in house’ dienstverlener en kostendelende vereniging geen BTW aanrekent aan haar leden. Dat is het loutere gevolg van het gegeven dat zij een vereniging is van organisaties die zelf geen BTW-plichtige entiteiten zijn. Natuurlijk betaalt Smals BTW op al haar aankopen en is deze BTW voor Smals niet aftrekbaar. Deze BTW dient dus wel betaald. Maar op de eigen toegevoegde waarde (lees: vooral op de prestaties door haar eigen personeel) moet dan weer niets aangerekend worden.
Wanneer aan de voorwaarden voldaan is, geldt deze BTW-vrijstelling automatisch. Het Belgische BTW-wetboek is niets anders dan een getrouwe uitvoering van principes die de Europese Unie oplegt, meer bepaald in artikel 132, 1 f) van de Richtlijn 2006/112/ EG van de Raad van 28 november 2006 betreffende het gemeenschappelijke stelsel van belasting over de toegevoegde waarde.
7Van dezelfde vrijstelling kunnen ook alle andere groeperingen genieten die aan de voorwaarden voldoen. Een groepspraktijk van artsen bijvoorbeeld die zich zo organiseert, zal de kosten van het gemeenschappelijk secretariaat zonder BTW aan de artsen-leden kunnen factureren omdat de ondersteunde activiteit (verstrekken van medische zorgen) vrijgesteld is van BTW.
Wettelijke toestemming voor de overheden om zich te verenigen of aan te sluiten bij de vereniging
Voor de burger bestaat er de vrijheid om zich te verenigen, maar overheden kunnen zich pas verenigen of lid worden van een vereniging wanneer zij daartoe toestemming hebben. De toestemming om zich te verenigen voor het beheer van informatie, of om lid te worden van een vereniging wordt verleend bij wet, namelijk artikel 17bis van de wet van 15 januari 1990 houdende oprichting en organisatie van een Kruispuntbank van de Sociale Zekerheid.
Terbeschikkingstelling van gespecialiseerd personeel maar geen interimkantoor
Smals telt inmiddels meer dan duizend personeelsleden die tewerkgesteld zijn bij haar leden. Naar zijn aard betreft het een geheel andere dienstverlening dan wat bijvoorbeeld een interimkantoor biedt. Het is een unieke oplossing voor een van de vele uitdagingen waar de overheid mee te maken heeft. Het systeem is meer dan 30 jaar oud en werd ondersteund door opeenvolgende wettelijke bepalingen. Op vandaag is de regeling vervat in artikel 17bis van de wet van 15 januari 1990 houdende oprichting en organisatie van een Kruispuntbank van de Sociale Zekerheid.
Geen aanbesteding voor het werk van de leden
Wanneer een overheid een contract afsluit met een aannemer, dan kan dat pas nadat daarvoor een formele overheidsopdracht werd uitgeschreven en toegekend. Wanneer een lid hetzelfde doet naar Smals, dan hoeft dat niet. Het is net alsof je binnen één grote organisatie een werk zou toevertrouwen aan een eigen afdeling. Dan sluit je ook geen formeel contract. Deze benadering, die ‘in-house’ genoemd wordt is mogelijk doordat voldaan is aan een aantal voorwaarden die eveneens op Europees niveau bepaald werden, meer bepaald in artikel 12 van de Richtlijn 2014/24/EU van het Europees Parlement de Raad van 26 februari 2014 betreffende het plaatsen van overheidsopdrachten en tot intrekking van Richtlijn 2004/18/EG.
Omgekeerd geldt dan wel dat Smals voor alle aankopen van goederen of diensten de procedures inzake overheidsopdrachten moet volgen.
